De ‘creatieve spanning’

Peter Senge gebruikt de term “creatieve spanning” in het kader van zijn theorie over lerende organisaties. De term verwijst naar het verschil tussen de huidige realiteit (waar een organisatie/school zich op een bepaald moment bevindt) en het gewenste doel of de visie die de organisatie/school probeert te bereiken. In Senge’s benadering moedigt hij organisaties aan om bewust te zijn van deze creatieve spanning en deze te gebruiken als een drijvende kracht voor verandering en verbetering.

Ik moest daar weer even denken nu ik net twee goede bijeenkomsten met het team en de focusgroep  van de Sint Josephschool te Breda heb gehad. Het team heeft vanuit visie gekozen voor het ‘leren leren’ concept ‘Building Learning Power’ (prof. Guy Claxton). De school wil mede hierdoor vorm te geven aan ‘een leven lang leren’ en leerlingen (samen met opvoeders) veerkrachtiger in het leven laten staan.

Hoe doe je dit dan om, naast de noodzakelijke kennis en vaardigheden, leerlingen veerkrachtiger, vindingrijker, reflectiever en socialer in het leren te laten zijn? Welke leercapaciteiten wil je als school stimuleren, zodat leerlingen de goede leergewoonten aannemen? Wat doe je al en maak je dat wel expliciet genoeg? (ik heb het vaak met hen over ‘jezelf ondertitelen’; maak duidelijk waarom dat je deze opdracht oefening, houding e.d. van de leerlingen vraagt).

Er zijn langzamerhand mooie voorbeelden zichtbaar in de klas en in de verhalen die leraren met elkaar delen.

Met de focusgroep bespreken we, wat ze samen met de directeur, nodig hebben om het geheel te verbinden aan het curriculum, andere projecten en ontwikkelingen en aan de dagelijkse lespraktijk. Hoe koppel je ‘leren leren’ op een logische manier, op een manier die niet als ‘extra’ voelt, maar juist meer diepgang kan geven? Daarbij kan dan de theorie van de  ‘creatieve spanning’ van Peter Senge helpend zijn . 

Is het elastiekje te slap, dan zal er niets gebeuren. Is het elastiekje te ver uitgerekt (en vooral te lang qua tijd) dan kan overbelasting ontstaan. Beter is het dan om tussenstap ‘taakspanning’ te introduceren. Creatieve spanning heeft meer te maken met een toekomst die nog niet vertaald is in concrete taken, terwijl taakspanning verwijst naar een gewenste toekomst die reeds in termen van concrete taken te formuleren is. Hier zijn we dan ook de afgelopen keer met de focusgroep bezig gegaan.

De creatieve spanning kan dienen als een krachtige stimulans voor leren en verbetering, omdat het organisaties aanzet tot reflectie, innovatie en aanpassing. Het gaat erom deze spanning niet als een probleem te zien, maar eerder als een kans voor groei en ontwikkeling. In wezen is het een manier om spanning of ontevredenheid te kanaliseren naar positieve energie en actie, wat bijdraagt aan de transformatie van een organisatie naar een lerende organisatie

Anton de Vries,
6 december 2023

De vijfde dicipline, (Peter Senge, 1990)

https://www.kessels-smit.com/files/Artikel_2002_dewulf_-_motiveren_van_medewerkers.pdf

(2002)

The learning powered school, (prof. Guy Claxton e.a., 2011)