Zelfeffectiviteit en thuisonderwijs; wat kan ik als ouder en leraar bijdragen?
Zelfeffectiviteit gaat over het vertrouwen van een kind/persoon in de eigen vaardigheid om met succes invloed uit te oefenen op zijn of haar omgeving, door een bepaalde taak te volbrengen of een probleem op te lossen. Als je kijkt naar het thuisonderwijs op dit moment, dan zou dit voor leerlingen, maar ook voor ouders en leraren, geweldig kunnen helpen. Mensen met een hoge zelfeffectiviteit houden meer van een uitdaging en raken minder van slag als het mis gaat. Wat kan je als opvoeder (en als leraar) doen om dit verder te ontwikkelen en daardoor de motivatie en zelfsturing te vergroten?
Leer en prestatiemodus
Voordat je zelfeffectiviteit kan stimuleren, is het verstandig om te kijken naar je opvattingen over wat ‘goed leren’ is en wat jouw rol daarbij kan zijn. Gaat het enkel om het nu goed doen, het goede cijfer halen, willen scoren, feedback zien als iets beoordelend en probeer je kost wat kost mislukken te vermijden? Vermoedelijk zit je dan in de prestatiemodus.
Gaat het je meer om groei, vooruitgaan, richt je op de lange termijn, zie je feedback als welkom en wil je leren van je fouten? Dan zit je waarschijnlijk meer in de leermodus.
Natuurlijk hebben we af en toe iets te presteren, een toets te doen enz. Een chirurg die je gaat opereren, daarbij wil je wel dat hij of zij in de prestatiemodus staat en de operatie goed doet! Echter hoop ik dat hij of zij daarna de vakliteratuur gaat lezen, zich gaat bijscholen met nieuwe technieken, zich blijft ontwikkelen. Het is dus de kunst om zo lang mogelijk in de leermodus te staan, dan te presteren en daarna weer terug te komen in die leermodus.
Als je zo naar leren en ontwikkelen kijkt; waar leg jij als ouder of leraar vooral de nadruk op?
Zelfeffectiviteit vergroten
Als je vanuit deze leermodus naar leren durft te kijken, dan kan dat een andere opvatting zijn dan welke je tot nu toe had. Dit kan leiden tot enige interne verwarring; dat is niet erg. Het kunnen en willen herzien is een belangrijke pijler bij ontwikkeling, bij leren. Vandaar uit kan je ook kijken naar je lesgeven, naar je manier van benaderen en naar je manier van opvoeden.
Ouders en opvoeding
Veel dingen doe je vaak al van nature goed, maar hoe kan je in het opvoeden van kinderen (nog) meer zelfvertrouwen en zelfeffectiviteit meegeven?
- Los niet alles op
Kinderen hebben veerkracht nodig in hun leven. Dit ontwikkel je niet als alles wordt opgelost door een opvoeder. Ja het gaat vaak sneller als jij het oplost, nee kinderen leren zo niet manieren te ontwikkelen om zelf een (creatieve)oplossing te bedenken en uit te voeren. Door kinderen het zelf te laten doen, neemt veelal ook het zelfvertrouwen toe. Bovendien frustratie hoort er soms gewoon even bij als iets nog niet lukt; hoe leer ik daarmee om te gaan en zoek ik naar andere manieren die kunnen helpen. - Heb en geef vertrouwen
Op deze manier zal het kind opgroeien in een veilige omgeving waar affectie en aandacht altijd aanwezig zijn. - Laat voorbeeldgedrag zien
Model als opvoeder de manieren die jou helpen als iets lastig voor jou is. Door dit voorbeeldgedrag kunnen kinderen strategieën heel goed imiteren. - Leer kinderen verantwoordelijkheid te nemen
Ook in de dagelijkse dingen thuis kunnen kinderen verantwoordelijkheid nemen. Helpen met tafeldekken, koken, kamer opruimen, kattenbak verschonen, hond uitlaten, planten water geven enz. Ook deze kleine dingen geven kinderen te kans om zelfrespect en daardoor zelfvertrouwen te ontwikkelen. - Geef positieve feedback op inzet i.p.v. het resultaat (school, sport, muziek)
Als je de focus legt op het talent en resultaten van je kind, dan kan dat voor grote druk en soms faalangst zorgen. Dit wordt vaak nog versterkt als ‘het even niet lukt’ en je kind het van nature graag ‘alles goed wil doen’ (perfectionisme). De feedback mag best specifiek en duidelijk zijn, maar leg daarbij vooral de nadruk op de houding die je kind neemt bij het doen van een opdracht e.d. ‘Ik zie dat het je nog niet is gelukt met rekenen, maar je hebt er wel hard aan gewerkt! - Laat je kind meedenken
Vraag je kind om mee te denken; wat gaat je helpen om langer door te zetten, wat kan je doen om niet te veel afgeleid te worden en je wat meer te kunnen focussen, wat wil je bereiken en heb je een planning gemaakt, zorg je ook voor een pauze en even bewegen tussendoor, kan je je verbeelding ook inzetten om het op een andere manier te proberen, zie je ook een koppeling met wat je eerder hebt gedaan of geleerd enz.?
Als ouder en als leraar doe je er toe. Thuisonderwijs is niet altijd eenvoudig, zeker in deze tijd waar een ieder een plekje in huis moet hebben om goed te werken, te leren en te leven. Samen afspraken maken, helpt daarbij, maar ook de stimulans en jouw voorbeeldgedrag als opvoeder. Leren en opvoeden, beide hebben te maken met een goede grondhouding zoals nieuwsgierig zijn, bereidheid om het samen te doen, te luisteren naar de ander (ook al ben je het er niet mee eens). Ja we hebben allemaal een zekere aanleg en karakter meegekregen en ja gelukkig kunnen we ook nog heel veel leren en ontwikkelen, ongeacht onze meegekregen capaciteiten. Zelfeffectiviteit kan daar zeker bij helpen! Succes!
21 januari 2021
drs.Anton de Vries
www.antondevries.com
Literatuur:
Self efficacy, Albert Bandura (1997)
Powering up children, Learning Power Approach, Becky Carlzon en Guy Claxton (2019)
Learning mode, Briceno, ted talk (2016) https://www.ted.com/talks/eduardo_briceno_how_to_get_better_at_the_things_you_care_about
