‘Gouden weken, een heel jaar door’
Veel basisscholen en steeds meer scholen uit het voortgezet onderwijs starten hun schooljaar met de zogenaamde ‘gouden weken’. In deze weken bouw je aan de fundering van je groep, zodat je daarna het hele schooljaar een positieve groep hebt, waarin leerlingen respect hebben voor elkaar(s) verschillen en waarin hard gewerkt en geleerd kan worden. Het is na een paar gouden weken nog niet ‘klaar’; respect voor elkaar hebben en daarbij toch ook je eigenheid kunnen behouden, is iets wat voortdurend aandacht verdient. Wat kan het onderwijsconcept Building Learning Power (professor Guy Claxton) op dit gebied toevoegen?
‘Leerrivier’
Leren op school is meer dan alleen de belangrijke kennisverwerving (kerndoelen/vakinhouden) en vaardigheden oefenen; ook de attitude om je te willen verbinden aan het leren, is van een groot belang. Het mobiliseren van deze houding wordt goed zichtbaar in bovenstaande afbeelding ‘The Learning River’ (Claxton en Carlzon, 2018). Het verbinden van de bovenste twee stromingen met de tragere onderstroom, betekent dat je binnen het onderwijs nieuwsgierigheid, onderzoekende, reflectieve, creërende, samenwerkende en empathische houding meer waardeert. Strategieën die kunnen helpen om deze attitudes meer te laten zien, probeer je te koppelen met het dagelijkse lesgeven. Hier zit ook de verbinding naar de ‘gouden weken’; hoe kan je deze sociale leercomponent toevoegen?
‘Leerspieren’
Nee we hebben geen leerspieren in ons hoofd; toch is deze metafoor voor leerlingen goed te begrijpen. Als je leerspieren (leercapaciteiten) goed en veel traint, in een goede context met goede ’trainers’, dan weten we – net als bijvoorbeeld in de sport – dat je beter wordt. Een van de zeventien leerspieren binnen Building Learning Power is ‘empathie/luisteren’; uiteraard zijn deze leerspieren als een systeem met elkaar verbonden. Wat betekenen deze leerspieren in de dagelijkse omgang en hoe kan je die koppelen aan je gouden weken?
| Interactie | De wil en klaar zijn om alleen of met anderen te leren |
| Onderlinge afhankelijkheid | Autonoom en verantwoordelijk zijn over de beslissing samen of alleen leren |
| Samenwerken | De vaardigheid om met anderen samen te werken |
| Empathie en luisteren | Goed kunnen en willen luisteren en je verplaatsen in het perspectief van de ander |
| Imiteren | Door gezamenlijke activiteiten andermans gewoonten en waarden oppikken |
De kern bij ‘Interactie’ is dat je een balans vindt tussen ‘iets alleen doen’ en ‘het samen met anderen gaan oppakken’, dat je bereid bent ideeën en informatie te delen en je communicatieve vaardigheden daarbij inzet, dat je leert luisteren om de ander te begrijpen (ook al ben je het er niet mee eens) en dat je onafhankelijk mag blijven met je meningen en uitspraken. Het goede is dat veel van deze vaardigheden en attitudes zijn te oefenen, zijn te trainen. Veel van de kennismakings oefeningen tijdens de eerste weken, doen een beroep op deze attitudes; een mooie kans om bijvoorbeeld het ‘luisteroor’ eens te introduceren.
Een leerstrategie; visuele ankers
Hierboven is een afbeelding (via LinkedIn) van een oor met een soort van taxonomie rondom luisteren. Teams die BLP als schoolontwikkelingsmodel inzetten, gebruiken na introductie en een gesprek met leerlingen over ‘wat is goed luisteren’ en ‘je verplaatsen in een ander’, veelal een variant van deze afbeelding. Het visuele anker hangt in de klas en wanneer het relevant is, kan de leraar even er naar wijzen en vragen waar een leerling zit en hoe hij of zij bijvoorbeeld van -1 (luisteren vanuit eigen behoefte) naar +1 (horen wat de ander zegt) kan komen? In de gouden weken zou het oor bij een (luister)oefening bijvoorbeeld ook aangehaald kunnen worden. Ook jonge leerlingen kunnen dit zeer goed begrijpen; de cijfers en woorden kunnen dan bijvoorbeeld worden vervangen door groen, oranje en rood. Uiteraard versterkt goed modelgedrag van directeuren, leraren en ouders deze vorm van leren. BLP is wat dit betreft een ‘dubbelproces’!
‘waar de scheppen buiten horen te zijn’,
opgelost met de herinnering aan het oor en
dat ze goed moesten luisteren naar elkaar)
Van leercapaciteiten naar goede leergewoonten
Het trainen van een goede attitude bij het leren, vraagt tijd en aandacht en is goed te combineren bij de dagelijkse activiteiten. Veel doe je misschien ook al, maar wellicht geef je er nog niet zoveel ‘leertaal’ aan. Vanuit BLP wordt er sterk op aangedrongen om de leerspieren uit te leggen en ook qua taal te gebruiken. Op deze manier geef je leerlingen namelijk taal om over hun leren te praten! Het doel is uiteindelijk om de aanwezige leercapaciteiten te benutten en te trainen naar een attitude van goede leergewoonten (Leven Lang Leren).
Gouden weken; een hele schoolcarrière lang
Werken aan sociale cohesie en ‘bonding’ (interessant is de documentaire ‘Japanse levensles’ met meester Kanamori; https://www.youtube.com/watch?v=pizQ0mkAjVc) is niet iets wat je kan afvinken na de eerste weken van het schooljaar. Het vraagt op de vele lagen in de school blijvende aandacht en verbinding met de opvoeders thuis. Het fijne daarbij is dat leerlingen en ouders zelf veelal goede ideeën hebben, wat het vraagt is een nieuwsgierige en open houden van een ieder die binnen een school werkt.
Alle leraren (het mooiste en belangrijkste beroep ter wereld), veel succes het komend schooljaar!
20 augustus 2020
drs. Anton de Vries
adviseur-trainer Building Learning Power
Meer info over Building Learning Power
Building Learning Power:
https://antondevries.com/
https://www.ecno.nl/ecno-opleidingen/building-learning-power
Gouden weken
Japanse levensles
